Categories
Çağımızda özellikle online alışverişin yaygınlaşması ile hemen hemen tüm sektörler gibi zemin kaplamaları, ev tekstili, halı, kilim gibi diğer tekstil malzemeleri de nasibini almış ve karşımıza sınırsız seçenek sunmuştur. Bununla birlikte tüketicilerin karşısına, karşılaştırma yapabilecek bilgi eksikliğinden dolayı ya ilgili ürünü yüksek fiyatlardan alıyorlar ya da kaliteli ürünün uygun fiyatlı olması durumunda bile ihmal edip fırsatı kaçırabiliyorlar. Kendim de online alışverişi sık kullanan biri olarak halı ve kilimde (genel olarak zemin kaplamalarında) az bilgisi olan veya bilgisi olmayan tüketicilere yeterli bilgi vermenin çok yararlı olacağını düşünüyorum. Halı nedir, nasıldır, Halı üretilen hammaddeler nedir, Halının özelliklerini nasıl anlarım? Ve Halı kalitesini nasıl anlarım? gibi sorulara cevap arayacağız. Bunu yaparken elimden geldiğince basite indirgeyeceğim.
Öncelikle Halı nedir, Aslında bunu bilmeyen yoktur ama özet olarak Halı üzerinde havlar bulunun (halının yüzey saçları diyelim kolay anlaşılsın.) zemini el veya makine yordamıyla dokunan, kültürel olarak zeminde, bazen de duvar halısı olarak kullanılan ve tarihi binlerce sene eskilere dayanan bir tekstil ürünüdür. Eski çağlarda halı üretilirken genelde yün ve pamuk (ipek, alpaka kaşmir gibi ürünlerde kullanılmıştır) kullanılarak üretilmiştir. Günümüzde üretimin çoğu makine halısı olduğundan kullanılan materyallerde fiyat olarak daha uygun ver daha geniş bir kitleye hitap edebilecek hammaddeleri de beraberinde getirmiştir. Kilim ise halının hav’sız (saçsız halı) atkı (enine iplikler) ve çözgüler (boyuna iplikler) kullanılarak desen oluşturulan teknikle dokumuş zemin kaplamasıdır. Eski tarihlerde özellikle göçebe toplumlarda kilimin daha yaygın olduğunu, kullanılan materyalinde bölgesine göre yün, keçi tüyü vs. olduğunu hatırlatmakta fayda var. Sevdiğine sözü olanın kilim dokuması gerektiğini anlatan türkülere aldanıp işe koyulmayın, o kilimi dokuyana kadar büyük ihtimalle sevdiğiniz çoktan evlenmiş ve çoluk çocuğa karışmış olur. Bunu yerine online da uygun kilimi uygun fiyata alıp 3 günde duygularınızı sevdiğinize anlatırsınız. Hem daha hızlı hem daha ekonomik olacaktır. Ret edilmeniz halinde ise iade seçenekleri de mevcut zaten. El üretimi ürünler ile ilgili bu kısa bilgilerle yetinelim ve asıl odaklanmamız gereken online da karşımıza çıkacak yüzde doksan makine halılarına yönelelim.
Karşımıza dokuma halı, jel taban, Tuft, Baskı vs olarak çıkan bir sürü seçenekler var bunlara kısaca tanıyıp daha sonra kullanılan materyallerin bilgisini paylaşacağım.
Gel gelelim can alıcı noktaya, buraya kadar hepsi tamam da beni ilgilendirmiyor diyenler için en önemli nokta bizim gördüğümüz kısım yani halının üst kısmı hav’lar. Halının kullanılan materyali söylenirken genellikle kastedilende bu dur. Akrilik, Polipropilen, Polyester, Poliamid, Yün, Viskoz (viscose),Bambu, Pamuk, Tensel (tencel) kullanılır. Bunlarda akrilik, polipropilen (kısaca polip veya PP),Polyester (pes) polikarbon üretimi olup en sık kullanılanlardır. Peki nasıl seçeceğim derseniz, cevap ne kadar paranız var ona göre söyleyelim olur. Parası olan arkadaşlar fazla takılmayın gidip yün veya doğal elyaftan üretilen ürünü alın ne işiniz var polikarbonla. Olmayanlar için açıklayalım.
Akrilik çok farklı alt gurupları olmakla birlikte, yumuşaktır, renkleri canlıdır, uzun hatta çok uzun ömürlüdür (yüksek sıklıkla dokunmuş ve iyi bakılmışsa büyük ihtimalle siz onu eskitemeden o sizi eskitir, miras olarak çocuklarınıza kalabilir) İlk kullanımlarda tozutur ama birkaç yıkama sonrası hem parlaklığı artar hem de tozlarından kurtulursunuz. Bu açıdan Akrilik halı almışsanız tozlar sizi korkutmasın. Olumsuz yünleri nedir diye sorarsanız bu tozumalar astım hastalarını olumsuz etkiler. Zaten astımlılarda öksürmek için bahane arıyor, akrilik bu bahaneyi en şık hali ile kendilerine sunabilir. Bu olumsuzluğuna rağmen iyi temizleme ile etkileri çok kısıtlıdır. Akrilik halıların fiyatları bu açıdan diğer halılardan yüksektir. Değer mi diye sorarsanız, bu kadar uzun ömürlü olması değmeyecekte ne değecek.
Polipropilen (polip) halılar genelde ev kullanımına uygundur, statik elektrik oluşturmaz daha mat ve sade görünür, yanması yavaştır ve bu açıdan itfaiyecilerin en büyük favorilerindendir. Kullanım durumuna göre 5-7 yıl arasında keçeleşmeye başlar. (Üzerinde her gün bisiklet sürerseniz başka, o zaman birkaç ayda keçeleşir.) Sağlık açısından doğal elyaf gibi olmasa da olumsuz yönleri pek yoktur.
Polyester halılar, özkütlesi polipe göre daha yüksektir. Daha parlak, daha canlı ve daha yumuşak ürünler üretmeye daha yatkındır. Onlarca çeşidi olmasıyla birlikte kazan boya ve baskıya uygun olduğundan kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Statik elektrik konusunda poliamid ile birlikte çok başarılı olduğu söylenemez.
Poliamid veya poliamid bu malzememiz Polikarbon gurubunda en yüksek yoğunluklu materyal olarak bilinir. Bununla birlikte dayanımı çık iyi seviyelere çıkar. Baskı için en uygun malzemelerden biridir diyebiliriz. Kısaca polyester gibi ama ondan bir tık daha iyi ve daha pahalı dersek yeterli olacaktır. Polyesterden nasıl ayırt ederim derseniz, etmeniz pek mümkün değil.
Geldik kullanılan doğal elyafa, doğada her şeyin bir frekansı vardır ve bu frekanslar ister istemez bizleri olumlu veya olumsuz etkileyebiliyor. Doğal elyaflar insan vücudu ile uyumlu ve iyileştirici bir özelliğe sahiptir. Bu açıdan şahsen doğal elyaf kullanmayı öneririm.
Pamuk selülozik yapı da bir malzemedir, genellikle rejenere (geri dönüşüm) veya yeni pamuktan genellikle kilimler üretilir. Kolaylıkla temizlenmesi açısından ve bilinen bir zararı olmaması açısından hem güzel hem de doğaldır. Yüksek sıcaklıklar da yıkarsanız küçülen tişört gibi çektiğini görürsünüz. Bu çekme en kötü ihtimalle (rejenere pamuk ve daha seyrek dokunan halı ve kilimlerde) yüz de 6 civarında olur ama genel olarak yüzde 3-4 aralığındadır. Yüzde yüz pamuk kullanılan ürünlerde bunun önüne geçmeniz pek mümkün değildir. Çekmesi yerinde durduğundan her yıkamada küçülmeyecektir bu açıdan müsterih olunuz, aksi takdirde zaten belli bir yıkamadan sonra mucizevi olarak gözden kaybolup gider. Pamuk düzgün kullanıldığı sürecek uzun yıllar kullanılabilir. Güneş ışığına fazla maruz bırakmazsanız ve nemli olarak uzun süre bekletmezseniz renklerini ve özelliklerini uzun süre koruyacaktır. Fiyatları akriliğe ve yüne nispeten daha ucuzdur. Özelikle yazın kullanılmasını öneririm.
Viskoz (viscose) selülozik yapıda olan bir diğer malzeme de viscose dur. Özellikle serin yapıda olmasından dolayı yazlık kullanıma daha çok uygundur. Akrilikte olduğu gibi bu elyafta da ilk başlarda tozuma yapabilir ama kısa sürede temizlenip rahatlıkla kullanabilirsiniz. Canlı parlak renklerde yumuşak ve güzeldir. Bu elyafın üretimi yurt dışında olduğundan fiyatları biraz pahalıdır.
Tensel (tencel) bu elyaf ta tıpkı viscose ve pamuk gibi selülozik yapıdadır ve benzer özellikler gösterir. Fiyatı Viscose oranla daha yüksek ve kullanımı daha güzeldir. (viscose kötüdür diye sonuç çıkarmayın, o da en üst sınıf elyaflardan biridir neticede)
Bambu, bir diğer selülozik yapıda olan elyaflardan biride bambu dur. Çok yumuşak tuşesi ve güzel renkleri selülozik yapıda olan elyafların en güzel üyelerinden biridir. Selüloz yapılı ürünlerin birbirinden ayırılması da pamuk haricinde zordur. Ama diğer elyaflardan küçük bir iplik koparılarak yakılabilir. Kokusu yanık kağıt kokusu ise bu elyaf kesinlikle selüloziktir. (Belli oranlarda karışım yapılmışsa da koku gelir ama yanık sonrası kül de tortu bırakırsa karışıma poli gurubu bir elyafın karıştığı sonucuna varılabilir.
Yün, bu elyafı hemen hemen bilmeyenimiz yoktur. Protein bazlı olan bu elyaf Allah’ın bize en büyük armağanlarından birisidir. Tekstil’de özellikle giyim ve battaniye gibi ev tekstilinde çok geniş kullanıma sahiptir. Eski el halılarında en yaygın kullanılan elyaflardan biridir. Yünün farklı farklı kalitelerde olan bir sürü varyantı olmasına rağmen hepsi de güzeldir, tek fark kullanılan materyalin kalitesi arttıkça cebinizden çıkacak paranın miktarı da doğal olarak artacaktır. Nasıl anlaşılır derseniz, en basit yolu bir hav koparıp yakmak olacaktır. Yakılınca yanık saç kokusu alıyorsanız bu protein bazlı elyaftır denilebilir. Halının yüzü yumuşak ise bu yündür, sert ise de Keçi (genelde halıda değil kilimde tercih edilir)kılıdır.
Şönil: bu aslında akrilik veya polyesterden yapılan üretim tekniği ile dalgalı kırçıllı yapısı ile halıya doğal zemin görüntüsü oluşturmak için kullanılan iptir. Akrilik olanı daha pahalı olmakla birlikte diğer tekniklerle üretilen iplik çeşitlerine göre daha pahalıdır. Kilim ve halının sisal zeminlerinde kullanılır.
Kalite kavramı hakkında da birkaç bilgi ile üretim ayağında kalitenin anlaşılması ve tüketicinin kalite anlayışını açıklamak yararlı olur kanaatindeyim. Kalite kontrol yaklaşımı ve oluşturulan sistemler özellikle 1ci dünya savaşından sonra silah üretiminde hatalı malları ayırıp atmak yerine hataların önüne geçmek için geliştirilen bir sistemdir. Kalite kontrol, düzenli sistemlerin oluşturulması ile modern hayata adım atmış bir kavramdır. Günümüzde kalite denilince genel olarak, kaliteli yani kullanılan materyal, üretim kalitesi gibi özelliklerin üst düzey oluşu, kalitesiz derken de bu özelliklerin alt seviyelerde olduğu kastedilir. Peki öyleyse kalite gerçekte nedir? – Kısaca ve gerçek manası ile üretim veya yapılan işin, tasarlanan hedefe uygunluk derecesidir. Örnek verecek olursak en üst özelliklerde iç çamaşırı üretmek hedefiniz varsa ve bunun fiyatı size etkilemiyorsa o zaman penye pamuk kumaşı kullanılarak, hatta organik pamuk gibi materyal ile bunu üreterek ve en üst sınıf işçiliği yaparak ürettiğiniz ürün, tasarladığınız derecede sizi tatmin ediyorsa çok kaliteli denilebilir, ama aynı kumaşı paraşüt üretiminde kullanırsanız yaptığınız ürün en kalitesiz ürün olur ve kullanacak kadar da aptal olan var ise ruhuna Fatiha okumak gerekecektir. Aynı şekilde amacınız en düşük paraya araba almak olur ise, son model Mercedes sizin için en kalitesiz seçim olacaktır. Üretim ayağında kaliteye yaklaşım genellikle nesnel olarak ve ölçümler kullanılarak yapılır. Mesela yüzde 3 çekme, 2 kg hedefi ile üretilen ürünün ağırlığının 1900gr gelmesi veri olarak yorumlanıp üretime yön verir. Kısaca paran kadar konuş demiyoruz tabi ki ama paran kadar kaliteli ürün alabilirsin demekte sakınca yoktur. Aynı şekilde 2 ay kullanabileceğin bir ürünü 100tl ye almak ile 20 yıl kullanacağın bir ürünü 2000tl ye almak söz konusu ise 2000tl harcadığınız ürün çok daha ucuza mal olmuş olacaktır.
Konumuz özetlesek dahi ister istemez çok uzun oldu. Bu açıdan sabırsız olan arkadaşlarımıza soru cevap olarak aşağıda yazacağımız özetleri görebilirler.
( Google SOE tags Hangi halı , Halı kalitesini nasıl anlarım kaliteli halı, ucuz halı, halı karşılaştırma, akrilik halı karşılaştırma, baskı halı, kilim, pamuk kilim, özel dokuma kilim , özel dokuma halı, duvardan duvara halı , halılar ile ilgili bilgi)
